Mapa

Do dziś zachowało się niewiele śladów po żuławskich flizach, a poszukiwania dawnych olicowań są niezwykle trudne i czasochłonne. W wykonanej dotychczas dokumentacji konserwatorskiej znajdują się przede wszystkim informacje o bryłach budynków, stanie ich zachowania, o stolarce okiennej i drzwiowej, pokryciach dachowych i układach przestrzennych. Wzmianki o wystroju wnętrz i ceramice architektonicznej są niestety sporadyczne. Dodatkowe utrudnienie stanowi to, że dokumentacja jest rozproszona, a zmiany administracyjne spowodowały, iż miejsce jej przechowywania nie zawsze odpowiada obszarowi, którego dotyczy. Dlatego, poza kwerendą materiałów archiwalnych i dokumentacji konserwatorskiej, do przygotowania strony internetowej wykorzystałam również badania i wywiady terenowe oraz dostępną literaturę przedmiotu.

 

Kwerenda dla obszaru Żuław objęła następujące instytucje:

  • Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu,
  • Muzeum Miasta Malborka, w tym zbiory przekazane z Heimatkreis Archiv Marienburg in Hamburg,
  • Muzeum Zamkowe w Malborku,
  • Narodowy Instytut Dziedzictwa, Oddział w Gdańsku,
  • Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku,
  • Urząd Miasta i Gminy w Nowym Dworze Gdańskim, Wydział Geodezji, Kartografii i Katastru,
  • Urząd Gminy w Palczewie,
  • Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Gdańsku.

Podczas kwerendy sprawdziłam dokumentację dla ponad 100 miejscowości, w tym maszynopisy, karty ewidencyjne zabytków, dostępne zbiory fotografii oraz zdigitalizowanych szklanych negatywów.

Badania terenowe przeprowadziłam w 26 żuławskich miejscowościach. Podczas rozmów z mieszkańcami wsi, autochtonami, wielokrotnie różne osoby wskazywały tę samą lokalizację budynku, w którym dawniej były „kafle”. Z relacji ustnych wiadomo np. o domu w Miłoradzu, gdzie podczas prac remontowych właściciel znalazł destrukty płytek ceramicznych, które zostały wykorzystane jako podsypka do utwardzenia posadzki w przedsionku. Ciekawym przypadkiem jest też Lubieszewo, wskazywane przez okolicznych mieszkańców i pojawiające się również w opowieści mennonitki mieszkającej tu jeszcze przed wojną. Mimo że dom, o którym mówiła, już nie istnieje, precyzyjnie wskazała miejsce, w którym stał, i wspominała kuchnię z holenderskimi flizami. W Nowym Stawie, przez dawnych mieszkańców czy wnuków niegdysiejszych właścicieli domów, wspomnianych jest przynajmniej pięć lokalizacji; niestety żaden z budynków już nie istnieje. Były to obiekty wpisane do gminnej ewidencji zabytków i nie miały założonych białych kart.

Kilka miejscowości zostało wskazanych również przez konserwatora zabytków, który prowadził prace inwentaryzatorskie na Żuławach – np. Drewnica, Izbiska, Marynowy, Mątowy Małe, Mikoszewo, Złotowo. Nie udało się jednak odnaleźć dokumentacji tych obiektów, dlatego w opracowaniu pozostają one jako „niepotwierdzone”.

error: Elementy strony są chronione